Metaverse ve sanal gerçeklik iş dünyasını nasıl etkileyecek?

Workcube Danışma Kurulu Üyesi Profesör Murat Kasımoğlu ve Workcube Kurucusu ve CTO'su Ömer Turhan ile yaptığımız röportajımız.

Metaverse son dönemin en çok konuşulan konularından biri. Mark Zuckerberg’in 29 Ekim’de Facebook’un adını Meta olarak değiştireceğini ve Facebook’un önümüzdeki 10 yıl içerisinde geliştireceği sanal evren Metaverse’i duyurmasının ardından popülerliği daha da artan Metaverse dünyası ile ilgili Workcube olarak 1 yıldan bu yana ar-ge çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Kasım 2021'de gerçekleştirdiğimiz konferansımızda da Türkiye'nin ilk Metahuman'larından birini ve Workcube VR Factory uygulamalarımızı misafirlerimiz ile paylaştık. 

Peki Metaverse konusunda iş dünyası nelerle karşılaşacak? Metaverse hayatımıza nasıl girecek? 
Workcube Danışma Kurulu Üyesi Profesör Murat Kasımoğlu ve Workcube Kurucusu ve CTO'su Ömer Turhan ile bu konuda yaptığımız röportajımızda Metaverse dünyasının derinliklerine inmeye çalıştık. 


Metaverse dünyamızı nasıl etkileyecek?

Prof. Murat Kasımoğlu - Workcube Danışma Kurulu Üyesi - İstanbul Ticaret Üniversitesi Öğretim Üyesi

- Metaverse dünyaya, hayata ve işe yeni bir yaklaşım getirecek. Sözgelimi öğrenme ve anlama ortamımız baştan aşağı yeniden şekillenecek. Önce dinleyerek, sonra okuyarak ve seyrederek  öğrendik. Şimdi içine düşerek öğreneceğiz. Eskiden meraklı çocuklar radyoları sökerek içine bakarlardı. İnsan anatomisini tecrübe etmek için bir insan kadavrasına ihtiyacı vardır tıp öğrencilerinin. Aslında metaverse kültürünün ilk örnekleri elimizde. Mesela pilotların simülasyon eğitimleri ve 3D oyunlar ile bu dünyanın içindeydik. Değişim ve yenilikler fısıltıyla başlar. Vakit tamam olunca birden tsunami olur. Second Life uygulaması 18 yıl önce ilk sürümünü yayınlamıştı. Epic Games, Unity gibi öncü geliştirici ortamlarıyla yapılan on binlerce tekil metaverse gezegenleri var aslında. Şimdi birileri diyor ki bu evreni tek bir evren yapalım. Bu kolay olmayacak. 

Ömer Turhan - Workcube Kurucusu ve CTO'su

- Metaverse yeni çıkmadı. Kurgusal evren romanlarda, bilim kurgu filmlerinde ve masallarda vardı. Şimdi bu evren, bir gözlük veya benzeri bir cihazla mesela bir odada veya koşu bandı üzerinde içine gireceğimiz yeni bir arayüz. Facebook'un elinde Oculus gözlük ve 2 milyar Facebook, Instagram ve Whatsapp kullanıcısı var. Bu büyük bir avantaj. Ama Google'da tüm dünyanın gerçekçi modeli var ve evren hakkında en geniş bilgi Google'da. Ayrıca Microsoft, Autodesk, Adobe, Epic Games ve çok sayıda oyuncu yıllardır bu yeni arabirim için teknolojiler üretiyorlar. Web sayfaları veya videolar veya resimler arasında mouse veya parmaklarımızı kullanarak geziyorduk. Ya da bir oyunun içinde joystick ile geziyorduk. Şimdi gezme şeklimiz değişecek. Ayrıca karıştırılan bir konu daha var. Sanki tüm dünya tek bir metaverse olacakmış gibi konuşuluyor. Bu  yanlış. Mesela Netflix, Apple TV, Amazon TV yayın platformları gibi birden fazla metaverse platformları göreceğiz. Facebook öne çıktı. Neden? VR gözlük üreticisi bir startup olan Oculus’u 2 milyar Dolar'a 2014’de satın almıştı. Ayrıca 2 milyar kayıtlı kullanıcısı var. Ayrıca Facebook Holding adını Meta yaptı. Havalı bir relansman yapmış oldu. Zaten var olan teknoloji ve yaklaşımları parlatmış oldu. Metaverse heves mi, evet. Kalıcı mı ona da evet. Ama metaverse’lere nasıl gireceksiniz? İçinde nasıl gezeceksiniz burada sorunlar var. Bir gözlüğe veya içindeymişsiniz algısı yaratacak bir cihaza ihtiyacınız var.

Gözlüğü taksanız sadece etrafa bakabilirsiniz. İçinde gezmeniz için bir eyleme ihtiyacınız var. Bunun için ellerinizi veya ayaklarınızı yine bir cihaz veya sensörle kullanmanız gerekecek. Benim öngörüme göre evet daha da yagınlaşacak ama bir yerde kendi özellik ve koşullarından dolayı özel bir aktivite olarak kalacak.

Metaverse çağında hangi konular daha çok ön planda olacak, en çok neyi tartışacağız?  

Prof. Murat Kasımoğlu

- Bu işin iki yanı var. Bir tarafı sosyoloji, psikoloji gibi alanların konusu. Marshall Mcluhan'ın güzel bir tespiti var. Önce insan aletleri şekillendirir, sonra alet insana şekil verir. Henüz işin başındayız. Teknoloji toplumu ve insanı değiştiriyor. Bazı icatların insanın doğasını değiştireceğini düşünenler var. Bu trendden korkanlar var. Bilemiyorum. Aç gözlülük, hırs, yıkıcı rekabet hep vardı. Hep olacak. Ama rekabetin yıkıcılığı daha da derinleşecek bana göre. 25 yıldır internetten sonraki büyük dalganın ne olacağı konuşuluyor. Meta evrenlerin  gerçeklikten kopuş ve ütopik bir evrende anarşik bir yeni düzen yaratacağını dahi söyleyebiliriz. Ama ben iyimser taraftayım. Sınırsız ve özgür bir dünyaya adım adım ilerlendiğini düşünüyorum. Sadece teknoloji önden gidiyor. Herkes için adil ve geçerli kurallar meta evrenlerde nasıl olacak bilmiyoruz. Mesela mahremiyet, yanlı ve yanıltıcı bilgi, haksız rekabet, dijital şiddet daha bir çok meseleye ilişkin hala kurallar veya teammüller oturmuş değil. Bu bir ilerleme. Hataları ayıklayarak dijitalleşeceğiz. Diğer tarafı ekonomik alan. İşletmeler dijitalleşmez ise veya çalışanlar dijital kaslarını geliştirmez ise onlara bir gelecek yok. Esas yıkım burada oluyor. Dijitalleşme ve endüstri 4.0 tüm süreçlerde işgücü ihtiyacını azaltıyor. Bu düşük teknolojili bölgeler, şirketler ve ekonomileri daha da yıkıyor. Bununla nasıl baş edeceğiz? Artık şunu göreceğiz yoksulluk bir trend olarak daha da yükselecek. Yoksullar ikinci bir yaşam için meta evrenlere mi gidecek? Orada da yoksul mahalleleri oluşacak demek...


Ömer Turhan
- Sonuçta tek bir dünyayı 8 milyar insan paylaşıyoruz. Sürdürülebilirliğin daha da büyük bir trende dönüşeceğini düşünüyorum. Dijitalleşme, iklim ve paylaşım konusunu bir arada ele almalıyız. Bana göre bu üç trendin etrafında yeni bir dünya şekillenecek.


Blockchain, 5G, IoT, sanal gerçeklik ve dahası.. Metaverse ile birlikte hangi teknolojiler öne çıkacak?

Ömer Turhan
- Teknoloji enstrümental bilimin çıktısıdır, ürünüdür. Sürekli üstüne koyarak ilerler. Bir sonraki bir öncekini içine alarak yoluna devam eder. Dediğim gibi metaverse esasen bir arayüz. Bu arayüzde text, fotoğraf, video içerik yok. Artık 3D modeller içerik olarak var. Bu içerik kullanıcının baktığı yere göre gerçek zamanlı render eden yani kendini yaratan bir içerik. Ayrıca bu evrende sizinle birlikte gezen insanlarla, otonom sanal makinelerle ve diğer yaratıklarla sürekli etkileşim içinde olacaksınız. Bu da daha fazla işlemci gücü ve bant genişliği demek. 5G’ye ihtiyaç daha da şiddetlenecek. Blok zincirlerinden, IoT’ye kadar elimizdeki teknolojiler Metaverse içine girecek. CPU yerine GPU’yu daha çok duyacağız. Hem sunucularda hem kişisel bilgisayarlarda hatta network cihazlarında GPU’su ne bunun diyeceğiz. 

Metaverse iş yaşamını nasıl şekillendirecek, iş düzeni içerisinde nasıl bir rolü olacak? 

Prof. Murat Kasımoğlu
- İş dünyası müşteri nerede ise orada olmak zorunda. Bu meta gezegenleri yaratan ve işletenler bir fabrikaya, binaya, gazinoya, restorana yatırım yapar gibi yatırım yapacaklar. Kullanıcılar bu evrende gezerken kendileri gibi gezen, oynayan, yiyen içen diğer kullanıcılarla etkileşecekler. Tüm bunların olması için milyarlarca dolar bu sistemlerin alt yapısına para yatırılması gerekiyor. Metin tabanlı internet platformlarından fotoğraf tabanlı sonrada video tabanlı platformlara geçildi. Sadece video veya canlı yayın streaming internet trafik maliyetlerini astronomik boyutlara taşıdı. Bu maliyetleri kullanıcılardan almak zorunda platform işleticileri. Bunun için ise iki yol var. Bu metaverse platformlarında kullanıcıların önüne çıkacak reklamlar, sipariş linkleri para getirmeli. Diğer yandan metaverse içinde uygulama için ürün ve hizmetler yeni iş alanlarına dönüşecek. Oyunlardaki uygulama için satın almalar gibi. Ama daha ilginç şeylerde olabilir. Mesela bir üniversite derslerini böyle bir platformda vermeye başlayabilir. Müzelere küçük bir para ile kullanıcılar girebilir. 5. caddede gezerken gerçek bir mağazaya girerek kıyafetler deneyebilir. Siparişini verebilir. Ürünleri kargoyla gelebilir. Esas problem konvansionel iş dünyasında. Araştırmalara göre dijital olgunluk düzeyi kabul edilebilir seviyeye çıkmış şirketlerin oranı %5'in altında hala. Bireylerin dijitalleşmesi hızlı oldu ama şirketler çok geride. Benzer durum metaverse alanında da olacağını düşünüyorum. Şirketler ürünlerini ve hizmetlerini dijitalleştirmekte çok zorlanıyorlar. Bununla şunu söylüyorum. Ya dijital bir ürün yarat ya da ürününü dijital olarak zenginleştir. Çok basit meseleler var. Ürün tanımları, fotoğrafları, özellikleri, müşteri deneyimleri gibi içerikler çok yetersiz. İşletmelerin %90'ından fazlası ürünlerini dijitalleştirememiş durumda. İçeriğiniz yok ise internette yoksunuz. Şimdi yeni bir içeriğe ihtiyacı var işletmelerin. Ürünlerin ve sunulan değerin VR dönüşümü. 

Ömer Turhan
- Eğlence endüstrisi zaten bu işin içinde ve bu işlere başlamış durumda. Mesela Starwars, Avatar, Yüzüklerin Efendisi gibi film serilerini düşünün, böyle bir filmin içine girmeyi kim istemez. Esaslı değişimin ise eğitim ve turizm alanında olacağını düşünüyorum. Edutainment ve Gamification kavramlarını daha fazla duyacağız. Okullar ve yayıncılar her şeyi yeniden düşünmeliler. Burada esas problem içerik olacak. Burada modellenmiş içerikten bahsediyorum. İyi fikirlerin yanı sıra bu fikirleri binalara, eşyalara, makinelere, yollara, elbiselere, sevimli veya korkunç yaratıklara yani kurgusal 3D modellere dönüştürmek pahalı ve zahmetli bir iş. Sanal gerçekliğin inandırıcılığı önemli bir şey. Henüz içerik geliştirme araçları basit değil. Epic Games ve Unity ürünleri bu alanda öncüler. Profesyonellik gerektiriyor. Birileri platform kurabilir. Ama içerikleri kim üretecek. İçerik yatırımı platform yatırımlarından daha büyük olacak. VR mal ve hizmetler satıldığı gibi fiziki mal ve hizmetler metaverse ortamında satılacak. 

Workcube bu konularda ne gibi çalışmalar yapıyor?

Ömer Turhan
" Bir işletmenin müşterilerini çalışanlarını ve iş ortaklarını Metaverse’de bir araya getirmeyi hedefliyoruz. Metaverse; eğitim, bakım, depo, mağazacılık, üretim yerleri gibi alanlarda kendine önemli bir yer bulacak. Şu an biz Workcube olarak öncü uygulamalar yapıyoruz. Makine üreticisi firmalara VR Kullanım Rehberleri yapmaya başladık. Ürünleri gerçek ölçüleri üzerinde  VR'laştırdık. VR depo, VR Fabrika örnekleri yaptık. Şimdi VR mağaza üzerinde çalışıyoruz. Müşterilerimizin bu yeni dünyanın ve ara birimin parçası olmalarını kolaylaştıracağız. Workcube'de VRFactory diye bir iş birimi var. Bu iş biriminde müşterilere VR eğitim içerikleri, VR ürünleştirme, VR Tanıtım ve VR Platfom yaratma hizmetleri vermeye başladık.

Bir iş ortağımız ile birlikte her yöne hareket eden SpaceWalker adında bir VR yürüme bandı yaptık. Bu yürüme bandı sayesinde fiziksel aktivite ile sanal aktivite bir araya geldi ve inandırıcılık daha iyi bir boyuta taşındı. Yine bir müşterimizle Virtual Fashion projesi başlattık. Gördüğünüz gibi metaverse kendi ekonomisini yaratmaya başladı.Açıkçası henüz müşterilerin çoğu bu konulardan uzaklar. Ama biz burada önemli bir gelecek olduğunu düşünüyoruz. Biz fiziksel ekonomi ile dijital ekonomiyi birleştirmek için çalışırız her zaman. Hayatın gerçeğine dokunması gerekir işlerimizin diye düşünürüz. 

Bizim bakış açımız meta evrenlere müşterilerimizin marka, ürün ve hizmetlerini taşımak üzerine kurulu." 

Metaverse’nin kişisel veriler ve siber güvenlik açısından getireceği riskler nelerdir? Bu risklere karşı ne tür tedbirler alınmalıdır? 

Ömer Turhan
- Harvard profesörü Shoshana Zuboff içinde bulunduğumuz bu döneme “The Age of Surveillance Capitalism” diyor. Gözetim kapitalizmi dönemindeyiz. Internet teknolojileri, akıllı telefonlar, sosyal medya ve kendini gösterme, beğenilme güdüsü sadece 20 yılda dünyanın en karlı ve en değerli şirketlerini yarattı. Bir çocuğu annesinden daha iyi tanıyan hatta sizi sizden daha iyi tanıyan bir sistemin içindeyiz. Bu durum değişmeyecek. Risk ne azalacak ne artacak. Tanılama faktörlerimize belki 10 tane daha faktör eklenecek. Metaverse’de ne yapıyoruz? Kiminle yapıyoruz? Artık önemi kaldı mı? Mail göndermeye başladıktan, mesaj atmaya başladıktan beri durum bu. Kişisel bilgilerinizi ifşa etmemeye, finansal işlemleri yaparken dikkatli olmaya, şifrelerinizi korumaya dikkat edin. Kameralar her yerde, mikrofonlar her yerde, wifi her yerde.  En büyük tedbir kanunlara ve ahlak kurallarına uymak!

Size özel Workcube ERP çözümünüzü hemen kullanmaya başlamak için not bırakın, sizi arayalım.

KVKK ve Aydınlatma Metni okumak için tıklayınız.
Whatsapp +90 553 107 37 22
Uzman Hattı +90 850 441 23 23
Workcube Holistic Çözümleri

İşletmenizin İhtiyaç Duyduğu Tüm İş Çözümleri.

Devamı